Maand: augustus 2008

“Ik vraag mij dat dikwijls af,” zegt ook Tessa, “hoe ge tot zo’n foto’s komt.”

In het beste geval ziet ge de foto net voor ge afdrukt. Dat was het geval met de foto van Henri en zijn trompet, bijna tot in de details, maar veel vaker is het een soort organische vorm, die ik soms zie groeien en gedeeltelijk ook anticipeer. Vooral bij concertfotografie is dat het geval. De muzikanten en hun instrumenten en vaak ook lichtbundels worden dan herleid tot lijnen. Op een bepaald moment ziet ge die lijnen naar elkaar toegroeien, en dan is het een kwestie van op het juiste moment af te drukken. En het juiste punt in focus te hebben. En de belichting niet al te afwijkend te hebben benaderd. En rustig te blijven zodat uw beeld niet bewogen is.

Belangrijk voor een fotograaf is dan ook zonder enige twijfel: “kijken”, maar nog belangrijker is: “zien”. Lach niet, het is lang geen evidentie. Grote delen van dat zien kunnen evenwel worden getraind.

Zorg dat er zich minstens één rechte in uw beeld bevindt. Hou uw horizon erm… horizontaal. Deel uw beeld op in vlakken, en tracht uit het midden weg te blijven. Speel met de hoeken van uw beeld. Het zijn basisregels, die gerust bewust met de voeten kunnen worden getreden.

Er zijn twee regels waar ik zoveel mogelijk rekening mee tracht te houden –d.w.z. ik tracht ze soepel en niet-dwingend toe te passen. De regel van derden (rule of thirds) of –iets complexer– de gulden snede (golden ratio en Fibonacci spiral); en de diagonaal-methode.

De regel van derden is een manier om uw beeld op te delen in resp. 9 vakken gemaakt door drie horizontale en verticale onderverdelingen. Het doel is het zwaartepunt of richtpunt van uw foto uit het midden weg te halen, en naar één van die derdenvlakken te verhuizen. Dat klinkt ingewikkeld, maar dat is het niet ⁽¹⁾. Tracht uw beeld in drie verticale stroken in te delen, en blijf met uw focuspunt weg uit de linkse of rechtse strook. Eens u dat wat onder de knie hebt, deelt u uw beeld nog eens in drie horizontale stroken in, en tracht u ook weg te blijven uit de bovenste of onderste strook.

Van de diagonaal-methode had ik nog nooit gehoord. Ik paste ze wel al geruime tijd toe, en stootte op de omschrijving ⁽²⁾ toen ik daarnet naar referentiemateriaal voor deze tekst op zoek was. Gebruik de diagonalen in uw beeld om uw aandachtspunten op te leggen. Tracht evenwel de diagonalen niet van hoek tot hoek te laten verlopen, maar net een beetje voor die hoek. We combineren even met de regel van derden. Als u uw beeld in drie verticale stroken indeelt, trekt u een diagonaal in die twee derden van het beeld die u hebt geslecteerd om in te werken.

Nog meer techniek, ik ben mij ervan bewust. Maar techniek is niet meer dan een basis, een ijkingspunt, aan de hand waarvan uw creativiteit ongebreideld zijn gang kan gaan. Voor mij is dat –zoals bij het begin vermeld– veelal een organisch samenvloeien van lijnen. Voor een ander kan het dan weer om beweging gaan. Of om kleur. Fotografie op zijn best is een interpretatie, of om dan toch maar eens naar Cartier-Bresson terug te grijpen ⁽³⁾:

Photographier: c’est dans un même instant et en une fraction de seconde reconnaître un fait et l’organisation rigoureuse de formes perçues visuellement qui expriment et signifient ce fait.

—

⁽¹⁾ Zie het beeld bij het wikipedia lemma en deze aanschouwelijk voorstelling voor verdere verduidelijking. Ook deze skyline van Gent is een uitstekend voorbeeld van de regel van derden.

⁽²⁾ De diagonaal-methode heeft zelfs een eigen website.

⁽³⁾ Bron: Henri Cartier-Bresson over le moment décisif op wikipedia.

tOM vroeg om wat technische achtergrond bij die foto van Henri met zijn trompet.

Zuiver technisch gezien kunnen we stellen dat de foto gemaakt is met zwart wit film (Ilford Delta) met een bepaalde gevoeligheid (3200ASA) ⁽¹⁾. De camera die ik heb gebruikt (Hasselblad) vraagt om een volledig manuele instelling, wat betekent dat ik eerst het licht moet gaan meten ⁽²⁾ voor ik de foto kan nemen. Eigenlijk moet het licht zo gemeten worden, dat alle delen van de foto netjes belicht zijn ⁽³⁾. Indien dat niet mogelijk is met het beschikbare licht, wordt er vaak flitslicht gebruikt.

Bon. Tot zover theorie. Ik gebruik nooit flitslicht ⁽⁴⁾. Eigenlijk is dat uit luiheid, want ik beschik niet over het geduld of de kennis om zo’n flitslicht efficiënt te gebruiken –en ik heb momenteel ook geen ambitie om die kennis te verwerven. Edoch, ik werk dus met beschikbaar licht, zowel voor portretten als landschappen als concertfotografie.

Het voordeel van werken met beschikbaar licht, is dat men het licht beter leert kennen en op die manier ook de soms nadelige eigenschappen in zijn voordeel leert te gebruiken. De foto van Henri lijkt wel op een zwarte achterrond geplaatst. Nochtans kan ik u verzekeren dat er zich in die achtergrond een –voor onze foto– storende kast bevindt, die duidelijk zichtbaar was door de lens. Het verschil in lichtsterkte tussen het zonlicht dat rechtstreeks op Henri viel, en de duisternis van schaduw waarin de kast zich bevond, zorgde er evenwel voor dat die duisternis niet op de film werd geregistreerd.

Als ik licht meet, dan tracht ik zoveel mogelijk opvallend licht te meten. Daartoe houd ik mijn lichtmeter bij het onderwerp, om het licht te meten dat op dat onderwerp valt. In het geval van de foto van Henri, hield ik de meter tegen zijn lichaam. Daardoor is Henri correct belicht, en als gevolg daarvan (en van het verschil in lichtsterkte) werd de achtergrond geheel zwart.

Ook wanneer ik niet meteen tot bij het onderwerp kan geraken, meet ik liefst opvallend licht. In het Engels wordt dat wel eens omschreven als een ambient reading, omdat er dan rond een gemiddelde van het u omgevende licht wordt gewerkt. Het is zowat de dichtste benadering van WYSIWYG in de fotografie ⁽⁵⁾.

Licht is uw vriend, en dat is allemaal niet nieuw natuurlijk. Clair-obscur (of chiaroscuro) is een techniek die reeds in de 16e en 17e eeuw met zeer veel succes in de schilderkunst werd toegepast.

Morgen (of overmorgen) gaan we verder in op de creatieve kant, al maken de keuzes in de belichting daar al een niet te onderschatten deel van uit.

—

⁽¹⁾ Die gevoeligheid zordt ervoor dat we minder licht nodig hebben om de foto te kunnen maken –minder licht dan een gemiddelde film van 100 of 400ASA. Elke verdubbeling is één stop; voor een film van 400ASA heb je dus twee stops of vier keer minder licht nodig dan voor een 100ASA film; voor 3200ASA zijn dat vijf stops of tien keer minder licht. Het licht wordt door een lens op de film gebundeld, en dat levert het negatiefbeeld op (negatief in z/w wil zoveel zeggen als licht is donker en donker is licht).

⁽²⁾ Een goed jaar geleden heb ik de Sekonic L-785D gekocht. Een lichtmeter hoeft helemaal niet zo gevanceerd te zijn; vaak neem ik gewoon mijn oude Gossen Sixtar mee.

⁽³⁾ Een goede hulp daarbij is de toepassing van het zonesysteem.

⁽⁴⁾ Dat is een veralgemening en (dus) fout, want ik beschik over twee flitslampen, die ik echter bijna uitsluitend aanwend voor productfotografie (bijvoorbeeld bij recepten als het te donker is).

⁽⁵⁾ Dat is niet geheel correct, maar kom. Door het omliggende (zon)licht te meten, zal wat in het zonlicht baadt, correct belicht op film worden weergegeven, maar kan wat in de schaduw ligt soms te donker zijn. Film is echter zodanig geoptimaliseerd, dat de gevoeligheid meestal over een redelijke marge beschikt, en dat volstaat voor de gemiddelde opname. Voor ‘gevoelige’ (hebt u hem, hebt u hem?) opnames bekijkt u best dat zonesysteem eens van naderbij.