We zijn in België nogal verwend, wat brood betreft. Op zowat elke hoek van de straat is een bakker te vinden (al dan niet warm). Met het oprukken van ketens zoals Aernout of door de zoete indoctrinatie van De Trog wordt het wel moeilijker het ambachtelijk brood te vinden. Zelfs bij de warme bakker wordt er ijverig gewerkt met broodverbeteraars of maakt met gebruik van broodmengsels. Het archetypische voorbeeld is het waldkorn brood, waarvan de bakkers het niet eens zelf mogen samenstellen, willen ze het onder die naam verkopen. Het blijft evenwel brood dat duizend keren beter smaakt dan het voorversneden en voorverpakte zeemvelbrood waar de Amerikanen het vaak mee moeten stellen, en wij ook bij ons in de grootwarenhuizen aantreffen.
Zoals vaak is er een subcultuur op gang gekomen, met brood dat gebakken wordt op de traditionele wijze. Bij De Superette wordt het brood bijvoorbeeld helemaal anders gemaakt dan wij gewoon zijn, en wordt het bovendien in een houtoven afgebakken. In de VS is de beweging al iets langer aan de gang, en zijn er tal van artisanale bakkerijen te vinden.
Het zwaartepunt van die artisanele beweging ligt ongetwijfeld aan de westkust, met bakkers zoals Chad Robertson van Tartine en Ken Forkish met zijn Ken’s Artisan Bakery in Portland. Zij lieten zich o.a. inspireren door de Franse broodcultuur, met de nadruk op brood gemaakt van desem. Ik haalde van beide heren een boek in huis (resp. Tartine Bread en Flour Water Salt Yeast), en ging –omdat het boek van Robertson moeilijker te verkrijgen was– met Forkish aan de slag.
Flour Water Salt Yeast zijn de enige ingrediënten die Forkish gebruikt om zijn brood te maken. Geen extra verbeteraars, geen mout, geen margarine, geen eieren, geen yoghurt: in een brood gaan enkel bloem, water, zout en gist. Die gist is bij Forkish hetzij een instant gist, hetzij een gist verkregen door het kweken van een desem. In zijn boek geeft hij vier (soorten) recepten: deeg met gist, deeg met preferment (biga of poolish), deeg met desem of deeg met gist en desem. Ik heb mij door de eerste twee soorten heen gewerkt, en ik ben begonnen met het cultiveren van mijn desem.
Ondertussen heb ik mijn gading gevonden in het deeg-met-gistbrood, ik was (voorlopig) niet zo overtuigd van de voordelen van een preferment voor een gewoon brood. De hoeveelheden die Forkish gebruikt zijn meteen voor twee broden, en het duurt ongeveer 7 uur eer het (eerste) brood uit de oven komt. Het is niet meteen arbeidsintensief, maar vraagt het eerste anderhalf uur wel wat aandacht.
Benodigdheden
Dit overheerlijke brood bevat slechts vier ingrediënten, enfin, vijf, als u de twee verschillende bloemsoorten telt. De ingrediënten worden gegeven in baker’s percentage (BP), waarbij de hoeveelheden worden genoteerd in functie van de hoeveelheid gebruikte bloem. Gezien het om 1000 g bloem gaat, hoeft u niet hard te rekenen.
- 750 g volkorenmeel (BP 75%)
- 250 g witte bloem (BP 25%)
- 800 g (BP 80%) met een temperatuur tussen 32 en 35°C
- 22 g fijn zeezout (BP 2,2%)
- 3 g instant droge gist (BP 0,3%)
Merk de bijzonder lage hoeveelheid gist; instant droge gist is wat u in heel gemakkelijk in grootwarenhuis vindt, meestal van Bruggeman (het doosje onderaan die pagina). Verwar het niet met verse of vloeibare gist.
De keuze van uw bloem of meel is belangrijk. Ik kocht mijn volkorenmeel (roggemeel 100% of tarwemeel Zeeuwse vlegel 100%) bij Flour Power in Knesselare (particuliere verkoop elke zaterdag van 10-17 u.), en mijn witte bloem (Decollogne T80) komt van bij Bio Planet (of Flour Power – tarwebloem 12,5%).
Daarnaast hebt u ook nodig: een weegschaal, een thermometer, een grote mengkom, twee kleinere kommen om het brood in te laten rijzen (kleiner dan 25 cm diameter), een oven die tot 245°C gaat, en minstens één Dutch oven (een gietijzeren, vaak geëmailleerde stoofpan, zoals bijvoorbeeld van Le Creuset of Staub of Emile Henry) van 25 cm diameter. Ik gebruik er zelf maar één, omdat ik er geen twee tegelijk in mijn oven krijg. Opgelet, zorg dat u er één hebt met een metalen knop, en niet in kunstof (die is maar ovenbestendig tot 190°C). De mengkom moet serieus groot zijn, groot genoeg om niet alleen alle ingrediënten te bevatten, maar ook het driemaal in volume gerezen deeg. Reken op een kom van 10 liter.
U hebt toch nog niet afgehaakt?
Zo gemaakt
Forkish heeft dit brood zijn Saturday 75% Whole Wheat Bread genoemd. Dit brood kan u op één dag maken, tijdens het weekend. U begint er bijvoorbeeld aan om 9.30 u. en dan is het (eerste) brood klaar rond 17 u, op tijd voor het avondmaal.
De laatste keer dat ik het brood maakte, had ik een lunch om 13 u. en een vergadering om 16.30 u. dus heb ik het recept daarrond gepland. Ik begon met brood na de lunch, om 14.30 u. was op tijd op mijn vergadering, en haalde het eerste brood uit de oven rond 22 u. Hieronder geef ik –louter indicatief– de tijdstippen van die handeling mee; u kan ze makkelijk transponeren naar een ander moment van de dag.
14.30 u. begin autolyse
14.50 u. toevoeging zout + gist
15.50 u. gemengd + voorvouw
15.20 u. eerste vouw
15.45 u. tweede vouw
16.10 u. derde vouw
20.15 u. verdeeld
21.20 u. eerste bak
22.10 u. tweede bak
Opgelet: hier komt geen kneden aan te pas! Als u al brood hebt gebakt, dan gaat dit hoogst waarschijnlijk om een veel ‘natter’ deeg dan u gewend bent.
1. Autolyse
Meng de 750 g volkorenmeel met de 250 g witte bloem, voeg er de 800 g (= 800 ml) water met een temperatuur tussen 32 en 35°C aan toe, en meng met de hand tot alles is opgenomen. Dek af met een lichte keukenhanddoek (die het deeg niet raakt), en laat 20 tot 30 minuten rusten.
2. Meng
Sprenkel de 22 g zout en de gist over het deeg. 3 gram gist kon ik overigens niet afwegen met mijn weegschaal, het komt overeen met 3/4 tsp (teaspoon, koffielepel).
Om te mengen gaan we als volgt tewerk: maak met duim en wijs- of middelvinger een pincetbeweging in het deeg (cfr foto’s hierboven). Maak een drie-, viertal inkepingen. Vouw het deeg daarna over zichzelf, begin bij een lange kant. Vouw het in de helft, draai uw kom een kwart slag, herhaal. Maak zo vier vouwen in totaal.
Herhaal deze integrale procedure twee tot vier keer. Het resultaat zal er ongeveer uit zien zoals op de foto hieronder.
Laat het deeg een minuut of twee rusten, en vouw dan opnieuw (enkel vouwen, geen pincetbeweging!).
3. Vouwen
Het deeg moet vervolgens nog drie keer gevouwen worden. U doet dat het beste tijdens het daarop volgende anderhalf uur. Als het deeg zijn (bolle) vorm verloren heeft en naar de kanten van de kom is uitgelopen, is het tijd om opnieuw te vouwen. Reken op telkens een twintigtal minuten wachttijd.
De procedure is dezelfde als hierboven (enkel vouwen, geen pincetbeweging!).
Na de derde keer te hebben gevouwen, laat u het deeg rusten.
4. Verdeel
Ongeveer vijf uur na het eerste mengen, zal het deeg tot drievoudig volume gerezen zijn. Besprenkel uw werkoppervlak matig met bloem, en bebloem ook uw handen. Laat het deeg voorzichtig uit de kom op het werkoppervlak glijden, en trek een lijn in bloem over het midden van het oppervlak. Snij het deeg met een deegschraper.
5. Vorm en narijs
Bebloem twee lichte keukenhanddoeken, en bekleed er twee schalen mee.
Vouw elk van de stukken deeg een keer of twee-drie over zichzelf, en bol op. Leg de broden met de naadkant naar onder in de kommen.
Bedek met de handdoek en laat een uur tot een een uur en een kwart narijzen.
(Duw aan het einde van de rijstijd even met een vinger in het deeg. Als het onmiddellijk terugspringt is het deeg nog niet voldoende gerezen, als het traag terugkeert naar de oorspronkelijke vorm, is het klaar om te bakken.)
7. Voorverwarmen en bakken
Plaats uw stoofpot met het deksel erop in de oven en verwarm de oven voor naar 245°C. Begin daar ten laatste mee, 45 minuten nadat uw brood aan de narijs is begonnen, anders is uw oven niet op tijd warm!
Als uw deeg klaar is (zie vorig punt), kunnen we bakken, maar plaats eerst uw tweede kom met gerezen deeg in de koelkast.
Opgelet! Uw stoofpot is momenteel 245°C warm. Gebruik degelijke onderzetters en vooral degelijke ovenwanten. Raak hem in elk geval nooit met blote handen aan! Ook het deksel niet; houd er uw hoofd bij, want u zal van nature geneigd zijn het deksel met blote hand op de pot te zetten! Gebruik steeds ovenwanten!
Haal de stoofpot met ovenwanten uit de oven. Sluit de oven. Haal het deksel van de stoofpot (ovenwanten!), en plaats het deeg voorzichtig (let op uw handen!) in de stoofpot. Plaats het deksel opnieuw op de stoofpot (ovenwanten!). Open uw oven, plaats de stoofpot opnieuw in de oven (ovenwanten!).
Haal na 30 minuten het deksel van de stoofpot (ovenwanten!). Als u nog een brood gaat bakken, plaats het deksel dan indien mogelijk in de oven.
Het brood ziet nu lichtbruin. Laat het brood nog 15 tot 20 minuten verder bakken in de stoofpot zonder deksel, tot de korst donkerbruin ziet.
Haal het brood dan uit de oven, en herhaal de procedure voor het tweede brood.
Smakelijk!
