Een overlapping, maar toch, Carmen: ik ben er klaar voor. Wie geen kaartje bemachtigd heeft, kan de opera morgen, donderdag, om 19.30 u. (deuren om 18 u.) gratis en voor niets op groot scherm gaan bekijken op het binnenplein van de Leopoldskazerne. Moge de weergoden u desgevallend genegen zijn.
Tijd voor een bescheiden bijdrage aan de albumlijst. We beginnen met een lp.
Hoog tijd om nog eens wat jazzplaten op te lijsten. Ik bied weinig commentaar deze keer; mijlpalen of echt boven gemiddelde albums staan in vet (maar zijn daarom geen spek voor ieders bek).
En er is nog een bescheiden oogst popalbums (t.t.z. niet te rangschikken onder klassiek of jazz):
Dietrich Fischer-Dieskau is gestorven, lees ik zopas bij bij Alex Ross.
Er is geen lied dat zo’n grote indruk op mij heeft gemaakt als Der Erlkönig. Ergens op de middelbare schoolbanken had een leraar een cassette mee naar de les gebracht, met daarop de versie –één van de versies– zoals gezongen door Dietrich Fischer-Dieskau.
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=5XP5RP6OEJI&w=500&h=369]
Het zal één van de eerste klassieke albums zijn die ik me nadien zelf heb aangeschaft. Ik ben nooit overdreven tuk geweest op klassieke zang (behalve opera dan), maar Dietrich Fischer-Dieskau kon (en kan) mij steeds aan de muziek gekluisterd houden. En ik kan niet naar Der Erlkönig zonder rillingen te krijgen –meer dan bij om het even welke horrorfilm.
Dietrich Fischer-Dieskau is net geen 87 geworden.
Oeps. Het is precies lang geleden dat ik nog eens een albumlijstje heb gepost. Nog goed dat ik mij geen voornemens hebt gemaakt om er teksten wat bij te schrijven. Er zitten een paar pareltjes tussen. Ik ben bijzonder te spreken over de Liszt transcipties van de Beethoven symfonieën, zowel gespeeld door Gould als door Yury Martynov. Over Gould gesproken: ik had bijna The Complete Original Jacket Collection (goed voor 80 cd’s) in huis gehaald. De box stond in as new conditie te koop op ebay, maar ik wou niet hoger bieden dan 250 euro (ocharme 3 euro per cd), en de collectie is verkocht voor 351 euro. (Er is er nog eentje verkocht voor 750 euro.). Ik heb wél de 18 cd’s tellende Debussy Edition gekocht (lang getwijfeld tussen een paar opties).
Topalbums zijn ook Martinů : Violin Concerto Nr. 2 H. 193 & Symphony Nr. 1 H. 289;Rautavaara : Cello Concerto – Modificata – Percussion Concerto (harmonische dissonantie: bijzonder verrassend); J. S. & C. P. E. Bach – Berio – Britten – Carter door Céline Moinet (op hobo, dat fantastisch klinkende maar niet zo gemakkelijk te bespelen dubbel riet instrument); Bach : Matthäus-Passion door Philippe Herreweghe & het Collegium Vocale Gent dat ik in huis heb gehaald nadat ik de repetities in De Bijloke heb bijgewoond; Kagel : Works For Flute; Schumann : Works For Cello and Piano door France Springuel & Jan Vermeulen; Pärt : Creator Spiritus; en de twee Penderecki’s: Sinfoniettas, Oboe Capriccio & Threnody For The Victims Of Hiroshima.
Bijzondere vermelding voor La Nascita del Violoncello waarin Bruno Cocset zeven verschillende cello’s bespeelt, die alle gemaakt werden door & Charles Riché tussen 2000 en 2009. Er zit een boekje bij zo groot als een pocket, met een schat aan informatie (waaronder de scordatura) en foto’s.
Het nieuwe operaseizoen is bekend, en dat ging ook aan onze krant niet onopgemerkt voorbij. Wel twee kolommen, toch wel een heuse halve pagina hoog en één derde pagina breed (de rest werd ingenomen door reclame), kreeg de eerbiedwaardige reporter ter beschikking om daarover te berichten (Het geloof van Aviel Cahn, De Morgen, 21-22/04/2012). Niet meteen plaats voor uitdieping, en dat verklaart waarschijnlijk ook de weinig bijdehandse blurb over seizoensopener.
De insteker is het geloofthema dat Aviel Cahn heeft gekozen als leidraad voor het nieuwe seizoen. Aviel Cahn is de directeur van de Vlaamse Opera, een bijzonder enthousiaste man. Ik had het genoegen hem even te ontmoeten vorige dinsdag, op de receptie na de vertoning van Rumor –niet dat ik verwacht dat hij zich daar ook maar iets van zal herinneren, maar hij heeft een erg positieve en (als ik even een germanisme mag gebruiken:) begeesterende indruk nagelaten.
Waarin gelooft Terry Gilliam? Niet meer in Monty Python, mogen we vermoeden. Hij mag het operaseizoen openen met La Damnation de Faust van Hector Berlioz. Gilliam regisseert het stuk naar eigen zeggen als “een helse rit doorheen de Duitse geschiedenis”. We mogen hopen dat hij er ook wat van de twijfel van Faust in legt, die alles gestudeerd had en toch niets wist. Want is niet die twijfel het noodzakelijke complement van het geloof?
Het is een beetje jammer dat er enkel plaats was om Terry Gilliam met Monty Python te associëren. De laatste Pythonfilm dateert van 1983, en toen had Gilliam al zijn tweede (nog niet echt) postPython film geregisserd (Time Bandits, 1981). Gilliam is sindsdien vooral bekend van zijn bevreemdende films zoals Brazil (1985), 12 Monkeys (1995), Fear and Loathing in Las Vegas (1998) en The Imaginarium of Doctor Parnassus (2009). De stap van filmregisseur naar operaregisseur is dan misschien ook wat minder verwonderlijk dan de korte tekst zou kunnen suggereren. (Zoals Gilliam zelf zegt: “From cartoons to animation to films to opera. It’s a good journey.“)
De opdracht voor Gilliam gebeurde in coproductie met de English National Opera, en de première vond vorig jaar in Londen plaats. De pers was behoorlijk positief (Rupert Christiansen in The Telegraph, Andrew Clements in The Guardian, Jessica Duchen in The Independent zijn telkens goed voor vier tot vijf sterren). Volgens Rupert Christiansen haalt Gilliam zijn mosterd bij Thomas Manns Doctor Faustus (ik moet dat tegen september maar eens herlezen, want dat is van mijn schooltijd geleden), en de regisseur leidt ons van de Duitse romantiek tot Auschwitz. Het klinkt allemaal très ‘Gilliams’, die geen gemakkelijke taak had met een opera die eigenlijk niet eens een ‘echte’ opera is, maar een légende dramatique (zoals Berlioz het zelf omschreef), eerder opgevoerd als oratorium of een concertante opera dan een theatrale. Ik kom er later nog wel op terug, maar het is alvast uitkijken dus, om zelf te ontdekken hoe Gilliam die Faustiaanse twijfel heeft verwerkt in de teneergang van het Duitse hoogtepunt der romantiek naar het dystopische recente verleden.
“Als je vrij bent en zin hebt, kan je dinsdag met mij naar ‘Rumor’, een hedendaagse opera van Christian Jost, naar een roman van Guillermo Arriaga. We zijn donderdag naar de première geweest en E. staat nu zijn plaats graag af.”
Huh. Ziet dat van hier dat ik dat ga afslaan. Temeer gezien (1) ik zondag al vanalles heb gemist (Phronesis in O. & Thys-Delooze bij O.) en (2) al geruime tijd met arendsogen de erbarmelijk slechte site van de Vlaamse Opera in de gaten aan het houden ben omdat ik overweeg een abonnement te nemen voor volgend seizoen. De verkoop start ten andere vanaf morgen, en ik zie heerlijkheden zoals Händels Agrippina, en Wagners Parsifal; zottigheid met Mozarts Die Zauberflöte; en spektakel met Verdi’s Nabucco. Het nieuwe seizoen opent met Berlioz’ La Damnation de Faust in een regie van Terry Gilliam en sluit af met Bernsteins Candide.
Edoch gisteren ging ik naar Rumor, een opera van Christian Jost, waarvan het libretto gebaseerd is op het boek Un Dulce Olor a Muerte (De zoete geur van de dood) van Guillermo Arriaga. Het boek werd in 1999 verfilmd door Gabriel Retes. Arriaga heeft ook het script geleverd voor o.a. Amores Perros, 21 Grams, The Three Burials of Melquiades Estrada en Babel.
De plot zit schijnbaar eenvoudig in elkaar: bij de rivier wordt een meisje, Adela, vermoord teruggevonden, en de opera is een soortement whodunit die, gevoed en opgejaagd door de gemeenschap, naar de dader moet leiden. Ramon wordt door de gemeenschap aangeduid als de geliefde van het vermoorde meisje –hoewel hij daar zel niet zeker van is– en hem wacht dan ook de taak om de dader te vinden en te doden. Die dader wordt gevonden in een rondreizende vreemdeling, de minnaar van een getrouwde vrouw in het dorp, en dat riekt eigenlijk een beetje naar een afrekening binnen de gemeenschap. Allemaal bijzonder boeiend, en mogelijks valt dat te plaatsen binnen de mozaïekvertellende stijl van Arriaga.
Die mozaïek wordt letterlijk doorgetrokken in de enscenering, die uit verschillende compartimenten bestaat, waarin de actie zich voordoet. De weerspiegeling van de verhaalstructuur in de scène is een schitterende vondst, en draagt sterk bij tot de interpretatie en het begrijpen van het verhaal. Rumor is trouwens Duits (rumoer), en geen Engels (roddel), al is men bij de opera precies niet bepaald ongelukkig met die taalambiguïteit.
Muzikaal is het een beetje zoeken. De abstracte en dissonante muziek heeft soms wel wat weg van een soundtrack, en bepaalde thema’s geven richting aan de personages, maar soms heeft de luisteraar het gevoel dat de muziek ondergeschikt is aan het theater. Een heel mooi theater trouwens, met minimalistische maar heel doeltreffende en stijlvolle effecten.
En het zat allemaal mooi in elkaar, al eindigt het verhaal wel erg abrupt. De vermeende dader wordt gedood door Ramon, die prompt het dorp wordt uitgejaagd. Was dit de echte dader? Was Adela echt de geliefde van Ramon? Wordt Ramon nu net zo’n vreemdeling als de man die hij net heeft gedood? Als het de bedoeling was om de luisteraar met vertwijfeling op te zadelen, dan is Christian Jost daar alvast in geslaagd.
Rumor van Christian Jost, gezien in de Vlaamse Opera Gent op 17/04/2012. Alle foto’s komen van de site van de Vlaamse Opera, fotograaf: Annemie Augustijns.
(De tweede keer op zeven dagen tijd dat ik mijn celloleraar, Thomas, aan het werk heb gezien. Vorige week in De Bijloke voor Wagner en de verlossing, en gisteren in Rumor. Thomas speelt –jawel– cello in het orkest van de Vlaamse Opera.)
Ach, laat u gewoon eens gaan, dacht ik een paar dagen geleden. Even een paar items uit mijn Wish List selecteren, op Proceed to Checkout klikken, en hopla. Therapie, zeggen de vrouwen daartegen.
En hoewel bpost toch wat tegenspartelde (zelden zo’n vreemde status gezien), werden de pakjes vandaag bezorgd.
Ik ga mij eens wat op Stravinsky smijten. The Bad Plus (deze zomer met Joshua Redman op Gent Jazz) bewerkte, in opdracht van New York’s Lincoln Center for the Performing Arts en by Duke University, Stravinski’s Sacre du Printemps (ik heb het daar al over gehad —Stravinsky Jazz), en ik ben serieus aan ’t overwegen om ergens in één of ander nabij buitenland , naar een voorstelling te gaan kijken. Ze spelen binnenkort een paar keer in Ierland, maar in 2013 spelen ze ook in Amsterdam (op 28 mei). En zo veraf is dat nu ook weer niet (trein heen, concert, blijven slapen, trein terug: zo gepiept). Maar zou dat niets zijn voor Vooruit of zelfs De Bijloke –kijkt hoopvol naar Wim Wabbes en Kristof Roseeuw? Wanneer wordt het nieuwe seizoen bekend gemaakt?
Aldus heb ik in mijn bezit: de full orchestral score van Le Sacre du Printemps; Stravinsky: The Rite of Spring door Peter Hill; en The Apollonian Clockwork: On Stravinsky door Louis Andriessen en Elmer Schönberger. Die laatste twee trouwens op indirect aanraden van Ethan Iverson, de pianist van TBP, die op zijn weblog (Do the math) een eigen lijstje met interssante muziekboeken had gepost (Casual and Incomplete) als reactie op 60 Favorite Music Books van Pitchfork. Allemaal bijzonder interessant.
En terwijl ik bezig was heb ik meteen ook maar een Eulenburg Miniature Score van Debussy’s Prélude à l’après-midi d’un faune besteld ook.
Uit de Pitchfork lijst haalde ik The Recording Angel: Explorations in Phonography van Evan Eisenberg; en dan heb ik eindelijk toch ook maar Music Downtown: Writings from the Village Voice (Kyle Gann) besteld. En ergens had ik gelezen dat Conversations with Glenn Gould (Jonathan Cott) en The Secret Life of Glenn Gould (Michael Clarkson) een bijzonder interessante tandem vormen.
Maar eerst The Hunger Games. En dan Listen to this. En dan op zijn minst het Stravinsky gedeelte uit The Gesualdo Hex en dan al de rest van het Stravinsky materiaal. Ik heb er ongelooflijk goesting in. Nu nog de discipline vinden om mijn strak plan door te voeren.
Twee lijstjes geleden had ik mijn recent binnegehaalde de klassieke cd’s opgesomd, maar ik koop steeds meer digitale albums, in cd-kwaliteit of hoger. Ik kan niet genoeg de diensten van Qobuz aanraden, waar de klassiek albums tegen een schappelijke prijs worden verkocht –geheel legaal vanzelfsprekend– en waar u vaak nog goedkoper dan de prijs van de cd een zogenaamde masters kan aanschaffen. (Cd kwaliteit dat is lossless 16 bits 44.1 kHz; masters dat is bij Qobuz alles daarboven, tot 24 bits 192 kHz. In de praktijk is dat ofwel 24 bits 44,1 kHz of 24 bits 96 kHz. Die hogere resoluties komen direct van de bron –de labels zelf dus– en zijn geen upgesamplede trucendozen. Als dat allemaal Latijn is voor u, weet dan dat u met gerust hart masters kan kopen of het gewoon bij cd kwaliteit kan houden.)
Hoewel ik niet meteen fan ben van compilaties (zijnde albums met werken van meer dan één componist), zitten er toch een paar fantastische compilaties bij. Zonder enige vorm twijfel aangeraden zijn het Bach & Schubert album van Simone Dinnerstein, Something Almost Being Said dat enorm lyrisch en emotioneel is zonder verdwaasd romatisch over te komen; Isabelle Faust met de Violin Concertos van Berg & Beethoven, net zoals haar Brahms : Concerto pour violon – Sextuor n° 2 overigens; en Music for a Time of War door Carlos Kalmar met The Oregon Symphony (muziek van Ives, Adams, Britten en Vaughan Williams). Geen compilaties, maar ook aangeraden: de Motetten van J.S. Bach door het Collegium Vocale o.l.v. Philippe Herreweghe; Claudio Monteverdi’s Missa “In illo tempore”; Fauré’s Messe de Requiem op. 48; Lutoslawski’s Orchestral Works (deel twee is net uit); Pärt’s Da pacem (ik word daar zo rustig van); Schuberts Willkommen und Abschied door Werner Güra en Christoph Berner; en het eerste deel van Vivaldi’s Concerti per fagotto.
Niet dat de rest niet goed is (behalve dan het Nino Rota-album van Richard Galliano misschien, dat u gerust kunt laten links –of rechts of ergens anders– liggen). Er zit alweer wat muziek uit de eigen interessesfeer tussen: een paar cellowerken, en de negende van Dvořák, die we nu al een tijdje met het V.E.M.-orkest spelen. Er is trouwens een gigantisch verschil tussen de interpretatie van Bernstein en Alsop, en ik ben er half van overtuigd dat mijn voorkeur naar Bernstein gaat. Ik stond vandaag trouwens met de versie van het Brussels Philharmonic in mijn handen, maar heb ze uiteindelijk dan toch maar niet gekocht (ik heb er al drie).
Veel luisterplezier.
Gisteren en vandaag ben ik –zijn we (gisterenavond was Tessa er ook bij, vandaag waren het enkel Henri en ik)– naar de open repetitie van de Matthäuspassion van Johann Sebastian Bach door het Collegium Vocale o.l.v. Philippe Herreweghe gaan luisteren in De Bijloke. Gisteren het eerste deel, vandaag het tweede deel, aan vijf euro per zitting, dus voor minder dan de helft van de prijs van de Grote Opvoering vanavond (tickets 28 of 22 euro voor resp. rang 1 of 2, reeds geruime tijd helemaal uitverkocht). “Dit is geen concert”, waarschuwde de dirigent ons, “wat inhoudt dat ik geregeld eens zal onderbreken om hier en daar wat aan te passen.”
De sfeer was veel ongedwongener dan op een gewoon concert, het was veel gemakkelijker om het werk te volgen (ook al omdat het in twee delen was opgesplitst nietwaar), en toch was het helemaal niet moeilijk om meteen terug in de juiste sfeer te zitten. Bovendien was het razend interessant om de opmerkingen van de dirigent te horen én te kunnen volgen. “Het is niet zozeer tie-die-die-die, maar eerder tie-die-die-pauze-tie”, klonk het in Nederlands, Frans of Duits.
Gisteren heb ik gevolgd aan de hand van de bewegingen (nummer, zangers en eerste versregel), vandaag had ik de liedteksten meegebracht op de iPad. Er zitten een paar gigantische kippenvelmomenten in, bijvoorbeeld wanneer Pilatus in het tweede deel aan de massa vraagt wat er met Christus moet gebeuren
Pilatus
Was soll ich denn machen mit Jesu, von dem gesagt wird, er sei Christus?
Evangelist
Sie sprachen alle:
45b. Cori
Laß ihn kreuzigen!
Die Laß ihn kreuzigen! wordt eerst door een deel van het koor gezongen, overgenomen door een tweede deel en dan een derde, en onderwijl zwelt ook het orkest aan, gelijk een domme massa die zichzelf maar steeds meer opruit.
Dikke, dikke tranen moeten langs uw wangen druppelen middenin beweging 61a waarin Christus zijn menselijke zwakte toont wanneer hij aan het kruis genageld uitslaakt: Eli, Eli, lama asabthani? (Mijn God, Mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten). Het is meteen het enige stuk dat niet in het Duits wordt gezongen maar in het Aramees. Michael Nagy, de zanger die Jezus vertolkt, slaagde er helemaal in om de wanhoop van Christus in die woorden door te laten klinken.
Het einde dooft uit bij de dood van Christus: Wir setzen uns mit Tränen nieder / Und rufen dir im Grabe zu: / Ruhe sanfte, sanfte ruh! (Huilend gaan wij zitten / En roepen U in het graf toe: / Rust in vrede, rust zacht.)
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=zTZkk66pd1I&w=500&h=369]
Minstens één melodie zal u bekend in de oren klinken, tenminste als u ook een beetje bent opgegroeid met The Concert in Central Park van Simon & Garfunkel. Het negende nummer, American Tune (cfr de videoclip hierboven) is bijna identiek aan de melodie uit Bachs Matteüspassie (die het dan weer op zijn beurt uit de hymne Mein G’müt ist mir verwirret van Hans Leo Haßler haalde). Bach haalt de melodie in een aantal bewegingen aan (telkens een chorale: 15, 17, 40 en 54), waarvan 54 waarschijnlijk de meest bekende is: O Haupt voll Blut und Wunden
O Haupt voll Blut und Wunden,
Voll Schmerz und voller Hohn,
O Haupt, zu Spott gebunden
Mit einer Dornenkron,
O Haupt, sonst schön gezieret
Mit höchster Ehr und Zier,
Jetzt aber hoch schimpfieret,
Gegrüßet seist du mir!
Du edles Angesichte,
Dafür sonst schrickt und scheut
Das große Weltgerichte,
Wie bist du so bespeit;
Wie bist du so erbleichet!
Wer hat dein Augenlicht,
Dem sonst kein Licht nicht gleichet,
So schändlich zugericht’?
Misschien worden zo’n repetities wel meer opengesteld voor het publiek? Mij zou het alvast zeer interesseren.