Gisteren en vandaag ben ik –zijn we (gisterenavond was Tessa er ook bij, vandaag waren het enkel Henri en ik)– naar de open repetitie van de Matthäuspassion van Johann Sebastian Bach door het Collegium Vocale o.l.v. Philippe Herreweghe gaan luisteren in De Bijloke. Gisteren het eerste deel, vandaag het tweede deel, aan vijf euro per zitting, dus voor minder dan de helft van de prijs van de Grote Opvoering vanavond (tickets 28 of 22 euro voor resp. rang 1 of 2, reeds geruime tijd helemaal uitverkocht). “Dit is geen concert”, waarschuwde de dirigent ons, “wat inhoudt dat ik geregeld eens zal onderbreken om hier en daar wat aan te passen.”
De sfeer was veel ongedwongener dan op een gewoon concert, het was veel gemakkelijker om het werk te volgen (ook al omdat het in twee delen was opgesplitst nietwaar), en toch was het helemaal niet moeilijk om meteen terug in de juiste sfeer te zitten. Bovendien was het razend interessant om de opmerkingen van de dirigent te horen én te kunnen volgen. “Het is niet zozeer tie-die-die-die, maar eerder tie-die-die-pauze-tie”, klonk het in Nederlands, Frans of Duits.
Gisteren heb ik gevolgd aan de hand van de bewegingen (nummer, zangers en eerste versregel), vandaag had ik de liedteksten meegebracht op de iPad. Er zitten een paar gigantische kippenvelmomenten in, bijvoorbeeld wanneer Pilatus in het tweede deel aan de massa vraagt wat er met Christus moet gebeuren
Pilatus
Was soll ich denn machen mit Jesu, von dem gesagt wird, er sei Christus?
Evangelist
Sie sprachen alle:
45b. Cori
Laß ihn kreuzigen!
Die Laß ihn kreuzigen! wordt eerst door een deel van het koor gezongen, overgenomen door een tweede deel en dan een derde, en onderwijl zwelt ook het orkest aan, gelijk een domme massa die zichzelf maar steeds meer opruit.
Dikke, dikke tranen moeten langs uw wangen druppelen middenin beweging 61a waarin Christus zijn menselijke zwakte toont wanneer hij aan het kruis genageld uitslaakt: Eli, Eli, lama asabthani? (Mijn God, Mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten). Het is meteen het enige stuk dat niet in het Duits wordt gezongen maar in het Aramees. Michael Nagy, de zanger die Jezus vertolkt, slaagde er helemaal in om de wanhoop van Christus in die woorden door te laten klinken.
Het einde dooft uit bij de dood van Christus: Wir setzen uns mit Tränen nieder / Und rufen dir im Grabe zu: / Ruhe sanfte, sanfte ruh! (Huilend gaan wij zitten / En roepen U in het graf toe: / Rust in vrede, rust zacht.)
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=zTZkk66pd1I&w=500&h=369]
Minstens één melodie zal u bekend in de oren klinken, tenminste als u ook een beetje bent opgegroeid met The Concert in Central Park van Simon & Garfunkel. Het negende nummer, American Tune (cfr de videoclip hierboven) is bijna identiek aan de melodie uit Bachs Matteüspassie (die het dan weer op zijn beurt uit de hymne Mein G’müt ist mir verwirret van Hans Leo Haßler haalde). Bach haalt de melodie in een aantal bewegingen aan (telkens een chorale: 15, 17, 40 en 54), waarvan 54 waarschijnlijk de meest bekende is: O Haupt voll Blut und Wunden
O Haupt voll Blut und Wunden,
Voll Schmerz und voller Hohn,
O Haupt, zu Spott gebunden
Mit einer Dornenkron,
O Haupt, sonst schön gezieret
Mit höchster Ehr und Zier,
Jetzt aber hoch schimpfieret,
Gegrüßet seist du mir!
Du edles Angesichte,
Dafür sonst schrickt und scheut
Das große Weltgerichte,
Wie bist du so bespeit;
Wie bist du so erbleichet!
Wer hat dein Augenlicht,
Dem sonst kein Licht nicht gleichet,
So schändlich zugericht’?
Misschien worden zo’n repetities wel meer opengesteld voor het publiek? Mij zou het alvast zeer interesseren.
