Waarheid, fictie, en de onbestaande grens daartussen

Gisteren kon u naar Shattered Glass kijken op Canvas. De film gaat over de 25-jarige Amerikaanse journalist Stephen Glass, die tussen 1995 en 1998 zo’n 41 stukken heeft geschreven voor het (politieke) magazine The New Republic, waarvan er achteraf minstens 27 grotendeels of geheel verzonnen bleken.

He handed us fiction after fiction, and we printed them all as fact. Because we found him… entertaining. It’s indefensible! Don’t you know that?

De film verscheen in 2003, en is gebaseerd op het gelijknamige artikel, Shattered Glass, waarmee journalist Buzz Bissinger in september 1998 het bedrog aan de kaak stelde. Hayden Christensen, de acteur die Glass vertolkt in de film, trekt verbazingwekkend goed op het personage (cfr de foto bij het atikel van Buzzinger). In 2003 publiceerde Glass trouwens zelf The Fabulist, waarin hij zijn eigen verhaal –gefictionaliseerd– vertelt. (Weer iets bij op mijn leeslijst.)

Het artikel van Buzzinger staat nog steeds volledig online. Het lezen waard!

het gaat om fatsoen

België levert vandaag niet alleen opnieuw het bewijs dat het wordt geregeerd door minderheden, maar we stellen vast dat bepaalde drukkingsgroepen er bovendien in kunnen slagen om, om reden van fatsoen (!), onze media preventief te censureren. Vanavond wordt, zoals u ongetwijfeld reeds hebt opgevangen, de episode van Plat Préféré waarin Jeroen Meus op zoek gaat naar het lievelingsgerecht van Adolf Hitler, niet uitgezonden. Het is voornamelijk de Joodse gemeenschap die daarop aanstuurde; gisteren kwam Michael Freilich, hoofdredacteur van Joods Actueel, bij Pharah zijn standpunt verdedigen. “Het gaat om fatsoen, niet om vrijheid van meningsuiting,” zo stelde hij.

De premisse van het programma luidt als volgt:

Plat Préféré is een culinaire en zinnenprikkelende reeks waarin topkok Jeroen Meus op zoek gaat naar het lievelingsgerecht van tien intrigerende en legendarische figuren uit het recente verleden, van Roald Dahl tot Salvador Dali en van Jacques Brel tot Freddy Mercury.

[bron: canvas]

Ondertussen heb ik alle uitgezonden afleveringen gevolgd –die over Dahl vond ik de beste, die rond Brel de minste– en Meus blijft telkens opnieuw verrassen. De aflevering vandaag zou over het favoriete gerecht van Adolf Hitler gaan, een personage waar gelukkig slechts een bijzonder kleine minderheid zich in kan vinden. Niettemin beantwoordt de man aan de vereiste van intrigerende en legendarische figuren uit het recente verleden. Het feit dat Hitler een dictator én een massamoordenaar was, staat niet ter vraag. Meer nog, in de woorden van Freilich zelf:

Michael Freilich, hoofdredacteur van Joods Actueel ziet geen kwaad opzet achter de keuze van Jeroen Meus. “Het gaat eerder om naïviteit en het niet inzien van de historische en emotionele beladenheid van de Holocaust voor de overlevenden.”

[bron: Oud gedeporteerden verbolgen over Hitler menu]

Hoe dergelijke bezorgdheid kan leiden tot censuur, blijft vooralsog een groot vraagteken. Net zoals het raden blijft naar het antwoord op de vraag of die bezorgdheid terecht is, gezien de aflevering mogelijks in een stoffig archief verdwijnt.

Voorbeelden van totalitaire (en bovendien gewelddadige) regimes waren onmiskenbaar het nationaal-socialisme in Duitsland onder Hitler (1933-1945) en het communisme in de Sovjet-Unie, zeker onder Stalin (1922-1953). Kenmerken van het totalitaire nationaal-socialisme in Duitsland zijn: censuur (controle op kranten, kunst e.d.), het verbod op andere politieke partijen, de vervanging van oude schoolboeken door werk waarin Duitsland in een goed daglicht werd gezet, voornamelijk op het gebied van de geschiedenis en de controle door de Gestapo, de geheime politie.

[bron: Wikipedia Totalitarisme (mijn bold)]

Spijtig? Beangstigend, eerder.

marathon

Eigenlijk heb ik een beetje medelijden met Koen Fillet. Op zondag 27 november 2005 verkondigt de man op een weblog dat hij over een jaar mee zal lopen in de marathon van New York. Hij werd gevraagd om, als niet-bewegende medemens, deel te namen in het kader van het wetenschapsprogramma Overleven. Canvas maakt een zesdelige documentaire waarin ze willen laten zien wat er gebeurt met een mens die intensief aan sport begint te doen.

De website die hij daarvoor in het leven heeft geroepen, van 0 naar 42 kilometer, heb ik nooit echt gevolgd, maar ik ken een aantal mensen die dat wel hebben gedaan. Wat ik ervan gelezen heb, was zeer de moeite waard, en een weblog was bovendien het medium bij uitstek om zoiets op te volgen.

Fillet was niet de enige die door Canvas was gevraagd, maar wel de enige met een dergelijk high profile. Zijn opgave –om medische redenen– was voor velen een verrassing, gezien niks op zijn weblog daarover iets had weggegeven. Fillet had evenwel al veel vroeger dan aangekondigd opgegeven. En die wetenschap, dat hij eigenlijk al bijna twee maand geleden had opgegeven, maar dat doelbewust had verzwegen, leek voor velen een stap te ver.

Plots wordt de man dan ook uitgemaakt voor leugenaar, en wordt hij beschuldigd van volksverlakkerij. In één trek wordt daarmee –zo lijkt het wel– alle inspanning die hij gedurende bijna een jaar heeft geleverd, teniet gedaan. Hij heeft zijn ziel verkocht aan Canvas, zo vindt een groot deel van dezelfde mensen die zijn wedervaren geboeid hebben gevolgd.

Helaas gaat men hier voorbij aan de oorspronkelijke opzet van de deelname aan de marathon. De bedoeling was niet om (in eerste instantie) een weblog bij te houden, maar om aan het einde van de rit een TV programma af te leveren. En hier is niet alleen Koen Fillet, maar ook Canvas (een beetje) in de fout gegaan. Een kleine fout, weliswaar, die meer heeft te maken met een communicatieprobleem dan met kwaad opzet.

Canvas houdt zich in dit spelletje overigens van den domme. Canvas vindt handelwijze Koen Fillet niet erg, lezen wij vandaag in Het Nieuwsblad. Het zou nog jammer zijn ook, wil ik daarbij opmerken. Het is immers Canvas zelf dat heeft aangedrongen op een zwijgplicht, waaraan Fillet contractueel was verbonden. En dat is geen uitzondering. Denkt u maar aan de vele reality shows, die ook maanden op voorhand worden ingeblikt, aan waar de deelnemers ook contractueel tot zwijgen zijn verplicht. Maar ik hoor niemand die mensen voor leugenaar uitmaken.

“We hebben inderdaad alle deelnemers aan het programma doen beloven dat ze over de inhoud niets wereldkundig zouden maken voor het programma zou worden uitgezonden”, zegt Jan Van der Straeten, producer van het televisieprogramma Marathon. “Dat is de logica zelf. Als je de plot te snel prijs geeft, speel je een stuk van je kracht kwijt.”

Maar dat ziet Van der Straeten verkeerd. Want, rekening houdend met het feit dat er nu eenmaal een weblog bestond, werd het publiek wel degelijk om de tuin geleid. En daar houdt het publiek niet van. Zo belangrijk was die plot nu ook weer niet. Bovendien stelt Van der Straeten met deze bewering dat het in zijn programma alleen maar draait om de uiteindelijke deelname. Alles wat daaraan vooraf gaat is van geen tel, wie niet deelneemt verliest. Niet de reis, maar de bestemming is het doel, en dat is, zeker voor een zender zoals Canvas, een totaal verkeerde instelling.

Proficiat dus, Koen Fillet, met wat je hebt bereikt. Je hebt een fantastische prestatie neergezet.