Tag: hifi

“Vind je het geluid niet slechter van op je pc?”, vroeg Patricia, en daaronder vroeg ook Filip meer details over het digitaliseren van mijn muziekcollectie.

Zonder te vervallen in audiofilie (een woord met vreselijke connotaties), is het zo dat muziek, rechtstreeks afgespeeld (van)op de computer, inderdaad minder goed klinkt dan op een gemiddelde hifi installatie. Er zijn echter manieren om die muziek minstens net zo goed te laten klinken. Sommige mensen hebben daar geen boodschap aan, en vinden de klank van een mp3 of een youtube clip net zo beluisterbaar. Vergelijk het echter met een boek lezen in een mooi vormgegeven versie met scherp gedrukte letters, of van vier of vijf achtereenvolgens gefotokopieerde stencils van datzelfde boek waarop sommige letters of woorden nauwelijks ontcijferbaar zijn. Dat is grofweg de verhouding tussen een cd en een mp3 ⁱ.

Het belangrijkste in uw muziekcollectie is de bron. Hier geldt het principe “garbage in, garbage out“; wie zijn cd’s naar mp3’s converteert, mag nog een ultra high end audio installatie in huis halen, de muziek zal er niet beter door klinken (integendeel). Wie zijn cd’s naar een lossless formaat converteert (flac of ALAC ⁱⁱ bijvoorbeeld) behoudt integraal de kwaliteit van de oorspronkelijke cd. Het gaat nog verder terug dan de cd: de muziek moet ook opgenomen worden, en gemixed. Vooral daar is het de laatste decennia wat mis gelopen (cfr de Loudness war; bekijk de voorbeelden bij #Criticism).

Tegenwoordig, speel ik dus bijna geen cd’s meer af. De verworven cd’s worden via iTunes op de pc geïmporteerd. Op mac, onder iTunes -> Preferences -> General is er een knop Import Settings; de instellingen zijn volgt:

Error correction haalt mogelijke fouten uit de conversie (het gebeurt vaker dan u vermoedt) zodat we een perfecte kopie van de cd overhouden.

Onder Advanced zijn de instellingen aldus:

Keep iTunes Media folder organized zorgt ervoor dat de muziekbestanden in logische folders worden gestoken, genre Artist/Album/Tracknr Trackname.m4a; Copy files to iTunes Music folder when adding to library zorgt ervoor dat al die bestanden op dezelfde plaats worden bijgehouden (in mijn geval dus op de NAS in de folder _iTunes).

Essentieel voor een gedigitaliseerde muziekcollectie, zijn de tags. Dat lijkt minder belangrijk in het begin, als uw collectie een cd of tien of vijftig telt, maar als de collectie een paar honderd of meer dan duizend albums huist (ik heb momenteel 1282 albums gedigitaliseerd, zegt iTunes mij), is het belangrijk dat de muziek gemakkelijk kan worden teruggevonden. iTunes is een fantastische manier om uw muziek te beheren; ik gebruik het voor zo’n 60-70% van mijn afspeelplezier (de rest zijn lp’s of via Twonky op de NAS).

In iTunes wordt in 90% van de gevallen de informatie betreffende artiest, cd etc. correct ingevuld. Soms is de informatie foutief, niet grondig genoeg, of volstaat ze niet aan de wensen; de tags aanpassen kan heel gemakkelijk in iTunes.

In mijn iTunes Library heb ik mij beperkt tot vier genres: Classical (101), Jazz (809), Pop (334), en Soundtrack (20 –die laatste zou eventueel over de rest kunnen verdeeld worden). Geen folk, geen country, geen electro, geen fusion, geen bebop; ik zou mij best nog een onderverdeling blues en country kunnen voorstellen, maar ik heb zo weinig van die muziek in huis, dat ik ze nog niet gedigitaliseerd heb.

Over het afspelen van de muziek heb ik het al eerder gehad. Mijn computer speelt geen muziek af. Het ding stuurt gewoon de data door naar de hifi installatie, op een gelijkaardige manier als een cdspeler. Er zijn twee manieren: (1) de speler converteert de digitale informatie en stuurt die door naar de versterker (2) de speler leest de informatie en stuurt die digitaal door naar een DAC (digital-to-analog converter); het eerste scenario is het meest voorkomende.

Zowel in een cd speler als in een computer zit een chip die digitale (audio) informatie converteert naar een analoog signaal. De DAC die in de meeste computers zit is evenwel niet zo bijzonder; de werking ervan kan bovendien worden verstoord door de andere bezigheden van de machine. We halen het digitaal signaal dus beter onbewerkt uit de computer en converteren het extern.

Let wel: de zaken beginnen, vanaf de conversie van het signaal, steeds subjectiever te worden. Waar het verschil tussen cd kwaliteit en mp3 kwaliteit gemakkelijk objectief aan te tonen valt, is het verschil tussen de verscheidene DAC’s vaak veel subjectiever. Vanaf de conversie wordt het bronmateriaal immers bewerkt –bijvoorbeeld door upsampling en oversampling. Of u tevreden bent met het resultaat hangt af van uw eigen beoordeling; vaak wordt beweerd dat het bronsignaal zo min mogelijk moet worden bewerkt. In iTunes, onder Playback, vinken we in elk geval de meeste opties af:

Crossfade Songs is als u geen pauze wilt tussen de afgespeelde liedjes; Sound Enhancer is een soortement loudness en vervlakt de muziek; Sound Check zorgt ervoor dat alle muziek op een gelijkaardig volume wordt afgespeeld –in de praktijk is daar uiterst zelden nood aan.

Subjectiever dus. De muziek verlaat mijn computer digitaal, gaat via een externe DAC (de Cambridge Audio DACMagic –een upsampling dac) naar de versterker (PrimaLuna ProLogue Two) en vervolgens naar de luidsprekers (Epos ELS 3). De keuze van die componenten hangt af van het budget. Wie een installatie opbouwt, werkt –volgens het voormelde garbage in, garbage out principe– bij voorkeur vanaf de bron; lossless audio -> DAC -> versterker -> luidspreker. Mijn versterker is een geïntegreerde versterker; dat kan verder opgesplitst worden in een voorversterker (bronbeheer) en een eindversterker (volume). En dan begint het spel met externe voedingen, dure interconnects (kabels die de verschillende componenten uit het systeem verbinden), en meer van dat –voor mij een stap te ver, zeker wat betreft budgettaire bereidwilligheid.

(Volgende keer: flac op de NAS, en langspeelplaten.)

—

1. Sommige mp3 conversies komen heel dicht bij de lossless conversies; sommige mensen horen ook geen verschil tussen beide. Ik ben ervan overtuigd dat ook ik op die manier ‘in de luren’ kan gelegd worden. De vraag is waarom we met kwaliteitsverlies genoegen zouden nemen; wat nu niet merkbaar is, is dat in de toekomst misschien wel (op een betere installatie bijvoorbeeld). Denk aan de digitale fototoestellen van weleer, die 640×480 pixels jpg foto’s maakten, vs de RAW beelden die nu kunnen gemaakt worden.
2. Flac (Free Lossless Audio Compression) en ALAC (Apple Lossless Audio Compression) zijn gecomprimeerde geluidsbestanden zonder kwaliteitsverlies; WAV (Waveform) en AIFF (Audio Interchange File Format) zijn de ongecomprimeerde equivalenten.

Om een of andere reden krijg ik redelijk wat vraag over mijn audio setup. Tijd voor een korte update, gezien het alweer een tijdje geleden is sinds mijn laatste audio bericht (cfr Piekuup, 06.09.2009; Buizen, 13.02.2009 & Encounters in Stereo, 20.02.2005).

Er zijn twee luisterplaatsen in huis: de woonkamer en mijn bureau.

De buizenversterker (PrimaLuna Prologue Two) staat nog steeds op mijn bureau, met daaraan de Cambridge Audio DacMagic (optisch verbonden met de Mac desktop, analoog naar de versterker) en een platenspeler (Technics).

In de woonkamer is de grootste verandering doorgevoerd. De Beosound 3000 is verdwenen; de Beolabs 8000 worden aangestuurd door de Linn Majik DS-I. In de Linn zitten digitaal (S/PDIF) de Airport Express, de Telenet Digicorder en een cdspeler (AH! Njoe Tjoeb 4000) geplugged. Ik heb echter in minstens een half jaar geen cd meer afgespeeld (ik koop ze nog wel, maar ik rip ze meteen).

De bron voor bijna alle audio verloopt –op de platenspeler na– via het netwerk: de muziek komt met de kabel binnen via Telenet (radio), of wordt gestreamd via het locale netwerk (iTunes of de Twonky UPnP op een NAS). Bijna al mijn jazz cd’s werden ondertussen geript; ik heb nog een boel werk voor de boeg met klassiek en pop (enfin, alles wat niet jazz of klassiek is). Het probleem is niet langer of al die muziek via het netwerk beschikbaar is, het nieuwe vraagstuk is welke de beste interface is om ermee om te gaan.

Apple had (heeft) een heel aanvaardbare afstandsbediening via iPhone, iTunes Remote. Helaas is het alsnog wachten op een HD versie voor de iPad, die sinds eind maart wordt aangekondigd. Mogelijks komt het in een totaalpakket met de al even gretig befluisterde nieuwe AppleTV. Wordt verwacht, ten laatste tegen het eindejaarspakjesseizoen.

Er zijn verder ook apps zoals Plugplayer, Songbook, en ChorusDS, maar de voorlopig mooiste interface moet die van de (vanaf midden augustus beschikbare) Sonos iPad Controller zijn. Ik zou voorwaar bijna overwegen om de Airport Express door zo’n Zoneplayer met optische uitgang te vervangen.

Ondertussen bepotel ik iTunes op mijn desktop via Remote HD op de iPad. Nadeel is echter dat de desktop daarbij moet aan staan, dus ik gebruik soms net zo goed ChorusDS om de NAS rechtstreeks aan te spreken. iTunes is evenwel veel gebruiksvriendelijker dan de Twonky server op de NAS (zoals sorteren op familienaam ipv voornaam). Och, binnen een jaar staan we wel weer een pak verder. Ik ga nog even een plaat opleggen terwijl ik mijn cd’s verder rip.

Vier jaar na aanschaf waren de lampen van mijn versterker op. Gekraak was mijn deel, en er zat niets anders op dan op zoek gaan naar nieuwe. Het internet is uw vriend, en na enig zoekwerk vond ik betaalbare lichtjes voor mijn versterker. Betaalbaar, want die dingen kunnen —redelijk gemakkelijk blijkbaar– tot 1.200 EUR voor een gepaard setje van vier gaan.

Euh ja, de B&O is (opnieuw) naar de woonkamer verhuisd, en ik heb een Cambridge Audio DacMagic in huis gehaald (dat zilver ding links op de foto) om de (losless) muziek van de computer (iTunes) van digitaal naar analoog om te zetten en door de versterker te sturen. Ja, het verschil is duidelijk hoorbaar.

Waardoor mijn last.fm account weer wat actiever gespijsd wordt.

14 jaar moet ik geweest zijn, toen ik mijn eerste stereoketen kreeg. Hifi toren werd het toen ook wel genoemd, en het kwam inderdaad met een gammel zwartgelakt meubel, waarin netjes de versterker, de tuner, en de cassettespeler pasten, en waar bovenop was plaats was voor de platenspeler. Mijn versie was geheel en al Philips, inclusief de luidsprekers.

Na een paar jaar heeft de platenspeler moeten wijken voor de oude Dual van mijn moeder, die toch stukken beter klonk dan de lichtgewicht Philips. Niet lang na de aankoop sneuvelden ook de luidsprekers –versterker te luid gezet– en die werden vervangen door net dezelfde: “je moet je muziek maar stiller zetten, want je krijgt geen nieuwe meer,” was een effectieve manier om een draagbare geluidssterkte in huis te garanderen. Later werd ook de versterker vervangen, door een Kenwood, en kwam er een Sony CD speler bij –en prompt werd de platenspeler naar zolder verbannen.

De stereo heeft dienst gedaan tot mijn 21e, toen ik voor mijn verjaardag een NAD combinatie cadeau kreeg (receiver + CD speler). Ik was er totaal over in de wolken. Hoewel de luidsprekers dezelfde Philips bleven, was het geluid dat door de NAD werd geproduceerd totaal anders. En beter. Geen twijfel aan. Tot mijn dertigste heb ik van de set kunnen genieten. Toen skipte de CD speler niet alleen meer en meer tracks, maar ook ganse CDs, en was het tijd voor wat nieuws. En dat was rap gevonden (en er was lang genoeg voor gespaard).

Want hoewel ik steeds (meer dan) tevreden was gebleven over mijn NAD, ging ik van ongeveer mijn 25e trouw elk jaar de nieuwe B&O catalogus halen bij Van de Loock op het Laurentplein. Zeer vriendelijke mensen, die mij nooit vanuit de hoogte bekeken, en ook nooit een opmerking maken over het feit dat ik wel trouw de catalogus kwam halen, maar nooit iets kocht. Tot mijn 32e verjaardag.

Ergens rond die verjaardag, in december, stapte ik met Tessa en Henri de winkel binnen, ervan overtuigd gewoon de nieuwe catalogus op te halen. Tessa was ondertussen ook onder de indruk geraakt van het merk (het heeft een hoge WAF, wordt wel eens beweerd), en een uurtje of zo later, zijn we de winkel buitengestapt, niet alleen met de nieuwe catalogus, maar tevens met de bestelbon voor een Beosound 3000 en een paar Beolabs 4000 (die ondertussen vervangen zijn door Beolabs 8000). Het gebruiksgemak is fenomenaal, de afstandsbediening de beste die ik ooit heb gebruikt (of gezien). En wat een verschil met het geluid van de NAD set (mag ook, voor het prijsverschil –ik zie het u al denken).

In gans dit verhaal was er echter maar één probleem: we hadden nergens een geschikte luisterruimte. De set stond opgesteld in de woonkamer, en aan de voorkant grenst die aan de toch wel drukke straat. Er waren nog andere ruimtes die voor luisterruimte in aanmerking kwamen, maar het leek ons een beetje idioot de set weg te halen uit de plaats waar het meeste verbleven. Maar ik heb dus nog (bijna) nooit onder optimale omstandigheden naar de set kunnen luisteren.

Tot we vorig jaar plots genoodzaakt waren ons dak te hernieuwen. Niet alleen zouden de pannen vervangen worden, maar er zou een heus onderdak komen, en de ruimte zou geïsoleerd worden (niet alleen warmer, maar ook stiller), en, en… welk een potentieel. Consider the possibilities.

Dus begon ik te plannen. En te zoeken. Ondertussen waren er andere luidsprekers voor mijn oude NAD set, die niet echt geschikt was om die (modernere) luidsprekers in kwestie aan te spreken, en bovendien ook bijna geen CDs meer kon afspelen. Maar na een jaar kwam er ook een vloer op de zolder, en een oude zetel en een oude tafel, en had ik genoeg beluisterd en besprekingen gelezen om mijn keuze te maken.

Om nu eindelijk op de vraag te antwoorden. Dit is de luisterruimte (waar een fisheye allemaal niet goed voor is –klikken voor groter):

De luidsprekers zijn B&W DM604 S3 (en het eerste wat ik zou vervangen, maar ik vrees dat ik mijn budget voor lange tijd heb opgesoupeerd). De CD speler is de AH! Njoe Tjoeb 4000; zoals ik eerder al berichtte, een gemodificeerde Marantz CD-4000 met o.a. twee buizen in de output stage. Mijn grote trots is echter de PrimaLuna Prologue Two versterker (van Nederlandse oorsprong –in China gemaakt– maar de meeste informatie vind je bij Upscale Audio in de USA):

(Niet alleen verschrikkelijk goed om naar te luisteren, maar mag gerust ook gezien worden.)

Voila. Een beetje langer dan voorzien (inclusief een waarschijnlijk geheel nutteloze inleiding), maar hier hebt ge het allemaal. Hopelijk heb ik u niet te veel verveeld.