Categorie: recensies

Carmen. Ik had de opera nog nooit in zijn geheel gehoord of gezien. Maar gedurende de ganse vertoning had ik het gevoel alsof ik naar bekende liedjes zat te luisteren. Niet te verwonderen: de opera zit vol stukken die te pas en (vaker) te onpas als voorbeeld van populaire klassieke muziek worden opgehaald.

Van de ouverture, tot “Toréador mijn katte is versmoord”, het intermezzo tussen het derde en het vierde bedrijf (bewerkt door Pablo de Sarasate tot de Carmen Fantasie), de intocht van de matadors in het vierde bedrijf: de ene na de andere hit. Op bepaalde momenten was het verschrikkelijk moeilijk om stil te blijven zitten, zo meeslepend is de muziek.

Het verhaaltje zelf komt verderlicht over, met een verschrikkelijk abrupt einde (Carmen is dood, Don José schreeuwt “ik heb het gedaan”, en that’s it –zonder verdere poespas valt het doek). Maar aangenaam om zien, zeer goed in scène gezet door Calixto Bieito. Al beschik ik niet over een referentiepunt van hoe het er zou moeten uitzien. In elk geval tijdloos hedendaags; ttz hedendaagse elementen, toepasselijk in het verhaal verwerkt, zonder onmiddellijk Peter Sellars te willen uithangen. Ik was niet erg onder de indruk van Nora Grubisch als Carmen, maar des te meer van Rosita Kekyte als Micaëla.

Van Bizet ken ik eigenlijk bijzonder weinig (zijn andere opera’s ? –ik zal straks eens naar wikipedia kijken), maar er lijkt me een erg duidelijke invloed van Wagner, zoals de opjagende stijkers, en de wederkerende motieven die een mooie structuur bieden.

De opera is enorm afwisselend: zwepende muziek, klassiekere stukken en korte toneelachtige verbindingsscènes. Een aangename verrassing.

Zaterdag was de eerste ‘echte’ opera van mijn 2004-2005 abonnement. (Eerder had ik al de concertante uitvoering van Ariane & Barbe-Bleue in de Bijloke gezien.)

(De prijs voor het programmaboekje blijft hetzelfde: 6,20 EUR.)

Jenufa, is een opera in drie bedrijven van Leos; Janácek, gebaseerd op het toneelstuk Její pastorkyna (haar stiefdochter –de ondertitel van de opera) van Gabriella Preissová. Het is een naturalistisch verhaal, dat naar mijn gevoel een beetje diepgang mist. In de opera-versie toch.

Niettemin is de muziek is zeer treffend, voorzien van een gepaste infusie volksliederen. De scène was sober en to-the-point: op een ondergrond van aarde werden de schaarse rekwisieten geplaatst: een paar stoelen, een bed, en een heleboel deuren, die ten gepaste tijde werden herplaatst om de speelruimte intiemer of juist weidser te maken.

Mijn zitplaats mocht dan wel niet ideaal zijn –de achterste rij op derde middenbalkon, vanwaar ik zelfs reikhalzend net het orkest niet kon zien– ze bood mij wel een perfect zicht op de ‘actie’. Al helemaal positief is de akoestiek van een operagebouw, waardoor je geen noot of nuance hoeft te missen. Dat, en de onversterkte instrumenten, of het nu een viool, een harp of een stem is. Nirvana.

Om het verhaal te volgen was boventiteling voorzien, subtiel geplaatst, niet storend, en goed leesbaar. Het verhaal:

Laca benijdt zijn halfbroer Steva die het fortuin va zijn vader heeft geërfd en succesvol is bij de vrouwen. Jenufa is zwanger van Steva terwijl Laca haar al jarenlang bemint. Wanneer Steva zijn belofte om Jenufa te huwen niet nakomt, ziet Laca de kans schoon haar voor zich te winnen. Hij is echter ontzet te horen dat ze een kind heeft uit haar relatie met Steva. De kosteres, voogdes en stiefmoeder van Jenufa, is als morele autoriteit van het dorp vastbesloten deze ‘schandvlek’ aan het oog van de gemeenschap te onttrekken.

Dat onttrekken gebeurt op een wel heel drastiche wijze: de kosteres vermoordt het kind:

De Kosteres komt terug en vertelt Jenufa dat ze twee dagen lang geijld heeft van de koorts, en dat ondertussen haar zoontje gestorven is. Jenufa aanvaardt dit nieuws gedwee en verklaart dat het Gods wil is. Laca keert terug, en Jenufa stemt erin toe met hem te trouwden.

Op de dag van het huwelijk wordt het kinderlijkje echter ontdekt, en de dorpsgemeenschap denkt in Jenufa de schuldige gevonden te hebben. Tot ieders verbazing bekent de Kosteres echter de moord, en hoewel Jenufa van streek is, begrijpt ze het waarom van de daad.

De opera eindigt met het huwelijk van Laca en Jenufa, die –op scène– wegdansen in een regenbui. Een prachtig beeld –mijn handen hebben de ganse tijd gejeukt om foto’s te maken.

Ondanks de nogal bruuske mood swings van de personages, en de soms meest onwaarschijnlijke wendingen, is dit zeer genietbare opera, bovendien in een geslaagde uitvoering.

FES ft. Uri Caine bevatte voor mij te veel verwachtingen om links te laten liggen. Maar had ik maandag de zone 09 niet in handen gekregen, dan had ik het nog gemist ook.

De theaterzaal van de Vooruit was zo goed als uitverkocht, en de lege plaatsen waren (zoals vaak) bijna uitsluitend te wijten aan de afwezige genodigden. (“Ik dacht eerst, waar ben ik nu terecht gekomen,” hoorde ik één zulk iemand achteraf proclameren.)

De muziek van FES (Peter Vermeersch, X-Legged Sally) is heel eclectisch, en kan daardoor soms nogal chaotisch overkomen, in het slechtste geval kakofonisch –ik weet het, ik heb dat nog al geschreven, maar het is de waarheid, en het is een dunne lijn, die grens tussen wel of niet.

Het optreden gaf de indruk heel ontspannen te verlopen. Het leek wel alsof de muziekanten een jam-session hielden. (BTW Peter Vermeersch is een goed entertainer, en tussen de stukjes door werden we getrakteerd op een paar goede one-liners.)

De muziek was heel luid, overweldigend, maar de lijnen en het ritme bleven duidelijk te onderscheiden. Mijn favorieten waren Psycho Scout, en Waterman (een sterk minimalistisch (repetitief) stukje), en het bisnummer –een interpretatie van Caravan.

Ik wacht met ongeduld op de CD (en het FES verzamelalbum van Mike Patton). Ondertussen grijp ik nog even terug in mijn discotheek naar X-Legged Sally, John Zorn en Dave Douglas. En Uri Caine –met de schitterende Goldberg Variations en Mahler interpretaties.

Zie ook de bespreking in DS (10-11/11/2004): Amerikaanse pianist Uri Caine ontmoet eigenzinnig Flath Earth Society (76 KB PDF)