Lang leve de komma’s. Ze verduidelijken een tekst, brengen ritme, en verhogen de leesbaarheid. Daarnet was ik bezig met de redactie van een tekst, en kwam ik bij een opsomming. Iets zoals: ‘briefpapier, filmrolletjes, fototoestellen, en lenzen’. Ik plaats steevast een komma voor en in een opsomming. Al is niet iedereen het daarmee eens:
- Mag je wel of niet een komma plaatsen voor en?
- Komma voor laatste lid van een opsomming
- Komma en?
- Taaltip juni: hoe maakt u een opsomming?
In een opsomming dient elk onderdeel evenveel klemtoon te krijgen, vandaar dat we de onderdelen scheiden met een komma. In zo’n opsomming dient en er dan ook enkel op te duiden dat we aan het einde van die opsomming zijn gekomen, en niet om twee onderdelen van die opsomming te verbinden. En wordt –in andere omstandigheden– evenwel voornamelijk als voegwoord gebruikt, om twee delen te combineren tot een geheel.
‘Briefpapier, filmrolletjes, fototoestellen, en lenzen’ leest verschillend dan ‘briefpapier, filmrolletjes, fototoestellen en lenzen’. De laatste groep kan –met een beetje slechte wil– geïnterpreteerd worden als ‘briefpapier, filmrolletjes, en fototoestellen en lenzen’, waarbij ‘fototoestellen en lenzen’ als een geheel wordt beschouwd (bijvoorbeeld in een fototas). Nog duidelijker wordt dit in de zin die op taaldavies.net wordt gebruikt:
Hij maakt schilderijen, sculpturen van gaas en hout en kleifiguren.
vs Hij maakt schilderijen, sculpturen van gaas en hout, en kleifiguren.
Dus zie ik niet in –weiger ik in te zien (zo u wilt)– waarom we die zinsconstructie anders zouden moeten benaderen dan ‘ik kocht briefpapier, filmrolletjes, fototoestellen, en lenzen’. Koppig, dat ben ik!
Volledig mee eens…spijtig genoeg heb ik in de lagere school geleerd van nooit een komma voor het woord ‘en’ te zetten, dus is dat nu een gewoonte die ik er niet meer uit krijg.
Hmm, mij hebben ze indertijd ook verboden komma’s voor “en” te plaatsen, maar zo had ik er nog niet over nagedacht. U zou wel eens gelijk kunnen hebben.
De hemel zij geprezen, een medestander! Ik zet ook graag (en koppig) komma’s voor ennen, en de opmerkingen die ik daar al over gekregen heb… Terwijl die komma de zin toch gewoon ondubbelzinniger maakt. Elk vermoeden van een speciaal verband tussen de twee laatste leden van de opsomming wordt vakkundig de kop ingedrukt.
Enfin, ik trek het mij niet aan. Puh.
Hm. In het taaladvies-voorbeeld, akkoord.
Maar niet overal. Ik zie twee betekenisverschuivingen:
“A, B, C en D” kan soms betekenen “A” en “B” en “C en D”.
Maar ik persoonlijk lees “A, B, C, en D” als “A, en ook B, en ook C, én ook D”, bijna buiten adem van enthousiasme.
Met die komma vóór “en” in een gewone zin, zoals “Hij kocht briefpapier, filmrolletjes, fototoestellen, en lenzen”, lees ik dat alsof de persoon die schrijft buiten adem is van enthousiasme.
Er zijn ook nog andere nuances mogelijk, pakweg “Hij kocht fototoestellen en lenzen, briefpapier en filmrolletjes”. En er zijn ook gevallen waar met de slechtte wil ter wereld niet echt verwarring kan zijn, zoals “Hij kocht rode, groene, blauwe en paarse verfpotjes”.
En er zijn mogelijkheden te bedenken waar het moeilijker leest met de extra komma (“Hij kocht briefpapier, filmrolletjes, fototoestellen, en lenzen, en ging toen naar huis”).
Euh. Ik weet niet meer wat ik wou zeggen. Het was duidelijk in mijn eigen hoofd, nochtans.
euh, komma tussen “schrijft” en “buiten adem” 😀
Wijs. Dialoog.
“‘A, B, C en D’ kan soms betekenen ‘A’ en ‘B’ en ‘C en D’.”
Voor mij betekent het dat in (bijna) alle gevallen.
“Maar ik persoonlijk lees ‘A, B, C, en D’ als ‘A, en ook B, en ook C, én ook D’, bijna buiten adem van enthousiasme.”
Niet mee eens; dan zoudt ge schrijven: ‘A, B, C, én D’ (met accent op de ‘e’). De komma voor die ‘en’ (zonder accent) neutraliseert de verbindingswaarde ervan. “Hij kocht rode, groene, blauwe en paarse verfpotjes”, lees ik alsof er duotone verfpotjes zijn van blauw met paars (op het etiket bijvoorbeeld).
De komma duidt op een pauze, en er moet ook een pauze komen voor het laatste element van de opsomming. Wet wel, een pauze, en geen (halve) stop, zoals je krijgt met die ‘én’ (met accent).
En dit zinnetje “Hij kocht briefpapier, filmrolletjes, fototoestellen, en lenzen, en ging toen naar huis”, is perfect mogelijk, al zou ik het mogelijks eerder schrijven als “Hij kocht briefpapier, filmrolletjes, fototoestellen, en lenzen; en ging toen naar huis.”
Leutig hé?
Ik ben verslaafd aan gedachtenstrepen, sinds mijn BlogJet twee min-tekens automatisch omzet naar ampersand-mdash-puntkomma.
Ik zou dan ook schrijven Hij kocht briefpapier, filmrolletjes, fototoestellen, en lenzen–en ging toen naar huis.
😀